As conversacións sociais no Internet das cousas

Leva connosco máis dun década e, con todo, aínda parece un relato de ciencia-ficción. É o Internet das cousas, o mundo no que cada obxecto ten unha identidade virtual propia e capacidade potencial para integrarse e interactuar de xeito independente na Rede con calquera outro individuo, xa sexa unha máquina (M2M) ou un humano.

Segundo a multinacional estadounidense CISCO, en apenas sete anos haberá no mundo máis de 50.000 millóns de obxectos conectados. A clave, grazas á miniaturización da tecnoloxía e á popularización de plataformas de hardware libre como Arduino, é o uso masivo de etiquetas intelixentes e de sensores implantados en toda clase de instrumentos e materiais.

Con razón, o Internet das cousas considérase xa a enésima revolución tecnolóxica do noso século, en liña con outros fenómenos emerxentes como o Big Data. Pero o seu carácter disruptivo non procede tanto do número ou calidade técnica das innovacións que leva asociadas como do alcance social das mesmas.

Este planeta de obxectos en liña abre, de feito, novos e máis apaixonantes horizontes de reflexión. Por exemplo, a idea de que, grazas á conexión masiva das cousas a Internet, a rede de redes deixe de ser un espazo exclusivamente humano; ou se converta nun universo virtual fose do cal, paradójicamente, a existencia e identidade das persoas será cada vez máis irreconocible.

Non importa o seu tamaño nin natureza. Todo é susceptible de conectarse a Internet . Desde unha bombilla programable por móbil a unha báscula que monitoriza vía Web o noso estado físico. Tamén, unha infinita gama de aparellos dedicados á xestión do consumo eléctrico dos fogares, o control automático dos cultivos ou a recolleita selectiva dos residuos sólidos urbanos. Incluso os seres vivos poden formar parte do Internet das cousas, xa sexa unha planta ávida de coidados, unha  vaca doente ou a piques de parir, ou unha persoa con problemas cardiovasculares. Como dixese Xullo Verne, abonda con que un home imaxínese unha cousa para que outro a torne en realidade.

Os nosos smartphones, sen ir máis lonxe, forman parte dese ecosistema animado: solicitan  estímulos da contorna (entre outros, o nivel de contaminación acústica ou a intensidade da luz solar); os contextualizan mediante capas informativas adicionais (tales como fotografías ou etiquetas sociais); e “conversan” con outros dispositivos (como unha impresora wifi ou unha máquina expendedora de bebidas). Desta forma, liberan en tempo real a experiencia aprehendida e compártena na Rede (como, en certos casos, o posicionamiento xeográfico do propio aparello).

Os obxectos así conectados ao Internet das cousas ofrecen catro niveles básicos de interacción:

1. Identificación única;
2. Ubicación propia;
3. Descrición de estado e propiedades;
4. Recoñecemento do contexto.

O noso mundo físico convértese, deste xeito, nun universo case infinito de datos onde o máis valioso non é a simple acumulación de devanditos recursos senón a súa transformación progresiva en información , en coñecemento e, para rematar, en saber global. Iso é posible grazas a niveis cada vez máis complexos de interacción dentro do sistema entre usuarios e/ou entre obxectos, mediante análises manuais ou por aplicación automática de certos algoritmos.

En calquera caso, a extensión do Internet dos obxectos a todos os sectores e actividades do planeta, desde a industria da automoción, ao mercado minorista, a telemedicina ou a protección do medio ambiente, abre espazos de discusión aínda menos explorados que o da aprendizaxe en rede ou o estudo masivo de información.

Internet, patrimonio non só humano

O primeiro deles ten que ver coa propia natureza social de Internet, xurdido a finais da década dos anos 60 do século XX para facilitar, precisamente, a comunicación humana. Pero desde o ano 2008 calcúlase que hai xa máis cousas conectadas á Rede que persoas. Hoxe, probablemente, sexan máis de 25.000 millóns de obxectos fronte a menos de 2.300 millóns de usuarios.

Deica pouco, ademais, haberá máis obxectos “conversando” entre si que persoas falando en Internet. As persianas, a calefacción, o frigorífico ou as luces do noso fogar poderán intercomunicarse autónomamente entre si e cambiar de estado de acordo cos valores compartidos de hora do día, temperatura, humidade e luminosidad da contorna. Ata, ordenarán automáticamente certas compras, solicitarán un servizo de reparación cando detecten unha avería propia ou publicarán unha mensaxe determinada en Internet.

O que todo isto indicaranos é que, por primeira vez desde a súa aparición, a Rede deixaría de ser exclusivamente humana. Máis aínda: diranos que poderá existir e manterse “viva” sen necesidade da nosa participación.

Obxectos como promotores da conversación

Neste escenario, suscítase a paradoja de que sexan os obxectos os que propicien as conversacións humanas. Poderemos, de feito, atoparnos con comunidades organizadas en torno aos “comentarios” que xeran determinados obxectos e non ás opinións doutras persoas. Por exemplo, ao redor dos datos que toma e difunde en Internet a estación meteorolóxica do noso barrio ou ás incidencias que automáticamente difunde en Twitter a rede de estradas da nosa comunidade autónoma.

Un exemplo son as aplicacións que comparten en Facebook os resultados dunha actividade física persoal –como unha carreira polo parque- e facilitan as opinións respecto diso dos nosos seguidores nesa plataforma social. Run keeper ou Nike LunarTR1 son algúns casos de gran popularidade en devandito ámbito.

Do mesmo xeito, debúxase un horizonte no que as persoas converteranse nun factor cada vez máis necesario e, con todo, potencialmente menos activo das conversacións en Internet. Xeraranse comentarios en redes sociais ou noutras plataformas tecnolóxicas sen a nosa participación activa e consciente; por exemplo, poderán publicarse estatísticas de tránsito peatonal ao noso paso, simplemente, por determinado punto da cidade dotado con pavimento intelixente.

Presenza e ubicuidad digital

O virtual e o físico comezan a integrarse nun mesmo ecosistema de redes globais, nun único “anywhere” (en español, “en calquera lugar”). Non importa onde esteamos senón que acceso teñamos á Rede. No Internet das cousas podemos consultar a miles de quilómetros de distancia si está acendida a cafetera e deixar preparado un café á nosa parella minutos antes de que esta chegue a casa.

Paradójicamente, como recorda Emily Green, o emprazamento dos obxectos neste espazo ubicuo é fundamental para dotar de valor á información e ás accións que aqueles xeran. Os obxectos interaccionan, necesariamente, coas cousas e cos fenómenos da súa contorna inmediata. A cafetera verterá a infusión só si a cunca está preparada baixo a válvula dispensadora.

Ao mesmo tempo, cobra forza a idea de que as persoas con identidade propia en Internet serán as que contarán con máis recursos e oportunidades de interacción social. É dicir: a existencia dos individuos, das organizacións e das empresas no seu propio espazo físico podería resultar cada vez máis irreconocible si non vén apoiada por unha presenza definida na Rede.

E iso nun mundo global onde a humanidade está cada vez máis “virtualizada” e no que, como feito curioso, os obxectos son progresivamente os seus protagonistas máis destacados.

As persoas como unidades de medición

Seremos tan importantes como unidades e nodos de medición que como destinatarios das mensaxes na Rede. Os nosos itinerarios máis habituais, cos seus horarios, os seus indicadores de actividade, as súas etiquetas sociais engadidas, as súas imaxes, os seus datos sobre contaminación acústica ou presenza de^{CO 2} no aire… todo o que recolla o noso smartphone, a nosa roupa, o noso calzado mediante sensores será susceptible de incorporarse como información a Internet e enriquecer as conversacións de terceiros.

Poderemos converternos, nós mesmos, unha sorte de sensores en constante movemento.

Do ordenador invisible ao “alter-internet”.

A proliferación de obxectos “animados” na Rede apoiarase, basicamente, en solucións na nube e na chamada “computación ubícua”, é dicir, aquela que será invisible aos nosos ollos pero formará parte das nosas vidas en forma de minúsculos enseres cotiáns. Un escenario que se debuxa é aquel en o que non se necesitarán ordenadores que centralicen as accións dos obxectos senón que será cada “cousa” a que opere como a súa propia máquina computadora e dedique a súa limitada capacidade de procesamiento a cooperar co resto de elementos da contorna, igual que as formigas na natureza.

Paralelamente, a multiplicación ata niveis insospechados da información dispoñible en Internet, como consecuencia da conexión simultánea de millóns de obxectos, obrigará a buscar alternativas ao Internet actual. Para o ano 2014, segundo Qualcomm, o 70 por cento dos dispositivos de electrónica de consumo estarán conectados á Rede.

Como solución, o que moitos expertos suscitan é case un “alter-Internet” ou un “contra-Internet” de baixa velocidade, baixa capacidade pero moi baixo custo. É o Internet 0, que propoñen, entre outros, o profesor Neil Gershenfeld do Instituto Tecnolóxico de Massachusetts. A final de contas, unha bombilla ou un frigorífico conectados á Rede non necesitarán nunca o mesmo ancho de banda para operar que o que agora ocupan as persoas.

A interacción entre máquinas conectadas á Rede sen necesidade da participación humana poderá mellorar a eficacia e eficiencia de multitude de procedementos. Deles, sen dúbida, os relacionados coa xestión e a seguridade do tráfico é un dos máis recurrentes e mencionados.

Con todo, o medo a perder o control dos obxectos que nos rodean ou, ata, a deixar certos fenómenos da nosa vida cotiá en mans dunha intelixencia virtual, segue sendo un sentimento demasiado humano. Confiaremos en avións de pasaxeiros que prescinden do seu tripulación de cabina? Primará un vehículo intelixente a integridad da súa ocupante en caso de accidente ou a seguridade da vía e, xa que logo, a do resto dos condutores?

Non teño medo aos ordenadores. Ao que teño medo é á falta de eles”.

(Isaac Asimov)